Co to jest deflacja? Jakie są skutki, a jakie przyczyny deflacji? Jak deflacja wpływa na gospodarkę i kto na niej zyskuje? Czy trzeba obawiać się deflacji i czym różni się od dezinflacji?
Co to jest deflacja?
Deflacja to spadek cen towarów i usług w gospodarce na przestrzeni określonego czasu. Deflacja jest odwrotnością inflacji i prowadzi do wzrostu siły nabywczej pieniądza, co oznacza, że za tę samą ilość pieniędzy można nabyć więcej dóbr i usług.
Przyczyny deflacji
Mimo że przyczyn deflacji może być wiele, najczęściej dochodzi do niej z uwagi na:
- Spadek popytu: Gdy konsumenci i przedsiębiorstwa zmniejszają swoje wydatki i inwestycje, popyt na towary i usługi maleje. To prowadzi do nadwyżki podaży w stosunku do popytu, co może spowodować spadek cen.
- Nadprodukcja: W przypadku, gdy produkcja przewyższa popyt, przedsiębiorstwa mogą być zmuszone obniżyć ceny w celu sprzedaży swoich produktów. To może prowadzić do deflacji.
- Postęp technologiczny i efektywność: Jeśli postęp technologiczny prowadzi do znacznego wzrostu efektywności produkcji, koszty produkcji mogą spaść, co z kolei może skutkować obniżeniem cen.
- Spadek kosztów surowców: Jeśli ceny surowców, takich jak ropa naftowa czy metale, gwałtownie spadają, to może wpłynąć na obniżenie cen w wielu sektorach gospodarki.
- Spadek podaży pieniądza: Jeżeli podaż pieniądza maleje w gospodarce, to może ograniczać wydatki i prowadzić do spadku cen.
- Polityka rządowa: Decyzje polityczne, takie jak obniżanie podatków, ograniczanie wydatków publicznych lub wprowadzanie surowych regulacji, mogą wpływać na spadek cen i prowadzić do deflacji.
Warto zauważyć, że deflacja często ma złożoną naturę i może wynikać z kombinacji różnych czynników. Przyczyny deflacji mogą się różnić w zależności od okoliczności i kontekstu gospodarczego.
Czym grozi deflacja?
Długotrwały spadek cen w gospodarce, a więc „przewlekła deflacja” może wywołać niekorzystne skutki dla gospodarki, do których zaliczyć można m.in.:
- Spadek wydatków konsumenckich: W sytuacji deflacji konsumenci mogą oczekiwać dalszych spadków cen i opóźniać zakupy, co prowadzi do zmniejszenia wydatków konsumpcyjnych. To z kolei może prowadzić do spadku popytu na towary i usługi, co może ograniczać produkcję, inwestycje i wzrost gospodarczy.
- Wzrost realnej wartości długu: Deflacja prowadzi do wzrostu realnej wartości zadłużenia, gdyż spadające ceny powodują, że wartość długu staje się większa w stosunku do wartości dóbr i usług. To z kolei może wpływać na trudności finansowe dla osób i firm posiadających zadłużenie, ograniczać zdolność do spłaty długów i prowadzić do zwiększonej niewypłacalności.
- Spadek inwestycji i zatrudnienia: Deflacja może prowadzić do spadku wydatków inwestycyjnych przedsiębiorstw ze względu na niepewność dotyczącą przyszłego popytu i presję na ceny. Spadek inwestycji może skutkować ograniczeniem produkcji i zatrudnienia, co ma negatywny wpływ na gospodarkę jako całość.
- Trudności dla sektorów o wysokich kosztach stałych: W niektórych sektorach gospodarki, takich jak branża produkcyjna, gdzie koszty stałe mają duży udział, spadek cen może prowadzić do spadku marż zysku. To może wpływać na opłacalność i stabilność tych sektorów, co może prowadzić do ograniczenia produkcji, inwestycji i zatrudnienia.
- Trudności dla polityki pieniężnej: Deflacja utrudnia prowadzenie skutecznej polityki pieniężnej przez banki centralne. Tradycyjne narzędzia, takie jak obniżanie stóp procentowych, mogą być mniej skuteczne w sytuacji deflacji, co ogranicza możliwości stymulowania gospodarki przez regulację podaży pieniądza.
Negatywne skutki deflacji zależą od jej stopnia, czasu trwania i kontekstu gospodarczego. Umiarkowana deflacja może mieć pewne korzyści, takie jak zwiększona siła nabywcza konsumentów. Jednak długotrwała i głęboka deflacja może prowadzić do poważnych problemów gospodarczych i wymagać działań ze strony władz.
Deflacja a dezinflacja
Mimo dość zbliżonej nazwy deflacja i dezinflacja to terminy, które mocno odbiegają od siebie pod względem znaczeniowym. W przypadku deflacji mowa bowiem o realnym spadku cen. Dezinflacja zaś oznacza spadek tempa inflacji, a więc wolniejszy wzrost cen względem poprzedniego okresu i nie ma nic wspólnego z realnym spadkiem cen.
Pod względem oddziaływania na gospodarkę deflacja wywołuje zwykle negatywne skutki, podczas gdy dezinflacja może być postrzegana jako powrót do celu inflacyjnego.
Przykłady deflacji
Najbardziej skrajnym przykładem deflacji, a więc długotrwałego spadku cen w gospodarce był okres Wielkiego Kryzysu w latach 1929-1933. W drugiej połowie lat 90. z deflacją mierzyła się także Japonia, a w 1999 roku Nowa Zelandia. W połowie XX wieku, a dokładniej w latach 1954-1955 deflacji okresowo doświadczyła także Finlandia.
Nie tak odległym przykładem krótkotrwałej deflacji jest czwarty kwartał 2020 roku, kiedy to ujemnego spadku średniego poziomu cen mierzonego wskaźnikiem HICP doświadczyły także kraje strefy euro.
Według Głównego Urzędu Statystycznego deflacja w Polsce miała miejsce w okresie od lipca 2014 roku do listopada 2016 roku i utrzymywała się przez 28 miesięcy. Jak raportował GUS, największy spadek cen (-1,6%) odnotowano w lutym 2015 r. Był to pierwszy epizod deflacyjny w historii III Rzeczpospolitej.
Sprawdź także:
